Biến đổi khí hậu là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại đang phải đối mặt hiện nay. Các tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH) đang ngày càng trở nên rõ rệt, bao gồm: mực nước biển dâng, nhiệt độ tăng cao, hiện tượng thời tiết cực đoan… Để ứng phó với thách thức này, các quốc gia trên thế giới đang nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính (KNK).
Định giá carbon là một công cụ quan trọng trong cuộc chiến chống BĐKH. Nó giúp tác động đến hành vi của các bên phát thải, khuyến khích chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.
Tổng quan về định giá carbon
Định giá carbon (Carbon pricing) là cơ chế mà chi phí, thiệt hại do phát thải KNK (chẳng hạn như thiệt hại về mùa màng, chi phí chăm sóc sức khỏe do các hiện tượng khí hậu cực đoan…) sẽ được định giá và chuyển gánh nặng, thiệt hại do phát thải KNK trở lại cho những nguồn gây ra phát thải. Mức định giá này có thể được thể hiện dưới dạng thuế carbon, cơ chế tín chỉ, bù trừ phát thải hoặc hệ thống giao dịch carbon.
Các công cụ định giá carbon có thể được phân loại theo các tiêu chí sau:
- Theo cấp độ áp dụng: Các công cụ định giá carbon có thể được áp dụng ở cấp độ quốc gia, khu vực hoặc doanh nghiệp.
- Theo cách thức áp dụng: Các công cụ định giá carbon có thể được áp dụng theo cách thức trực tiếp hoặc gián tiếp.
- Theo mục tiêu áp dụng: Các công cụ định giá carbon có thể được áp dụng với mục tiêu giảm phát thải, huy động nguồn lực hoặc cả hai.
Các công cụ định giá carbon chính
Các công cụ định giá carbon chính sẽ gồm có:
Thuế carbon
Thuế carbon là một loại thuế được áp dụng cho các nguồn phát thải KNK. Mức thuế này có thể được tính theo tấn KNK phát thải hoặc theo đơn vị năng lượng.
Thuế carbon là một công cụ định giá carbon phổ biến và hiệu quả. Nó có thể giúp tác động đến hành vi của các bên phát thải, khuyến khích chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch và giảm thiểu phát thải KNK.
Chính phủ sẽ đưa ra mức giá thuế carbon cố định và lộ trình tăng thuế cũng như các quy tắc điều chỉnh thuế suất được xác định rõ ràng.
Cơ chế tín chỉ, bù trừ phát thải
Cơ chế tín chỉ, còn được gọi là bù trừ phát thải, là một công cụ định giá carbon cho phép các tổ chức giảm thiểu tác động của phát thải KNK của họ bằng cách đầu tư vào các dự án giảm phát thải ở nơi khác.
Đây là một cơ chế linh hoạt, cung cấp giải pháp cho một quốc gia, tổ chức hoặc cơ sở phát thải có thể giảm lượng phát thải của mình. Cụ thể, cơ chế tín chỉ hoạt động như thế nào?
- Các tổ chức phát thải KNK có thể mua tín chỉ từ các dự án giảm phát thải.
- Mỗi tín chỉ đại diện cho một tấn KNK được giảm thiểu bởi dự án.
- Các tổ chức mua tín chỉ có thể sử dụng chúng để bù đắp cho phát thải của chính họ.
Hệ thống giao dịch phát thải
Hệ thống giao dịch phát thải (ETS) là một công cụ thị trường được sử dụng để kiểm soát và giảm dần lượng phát thải khí nhà kính (KNK) trong một số ngành, lĩnh vực hoặc trên toàn bộ nền kinh tế. ETS hoạt động theo nguyên tắc “đặt hạn mức (Cap) và giao dịch (Trade)”.
Tầm quan trọng của định giá carbon
Các công cụ định giá carbon có vai trò quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu giảm phát thải KNK, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững với chi phí thấp hơn. Chúng khuyến khích doanh nghiệp đầu tư linh hoạt vào các công nghệ tiên tiến, tiết kiệm năng lượng và phát thải thấp nhằm đảm bảo lợi ích cũng như tính cạnh tranh, đồng thời huy động được nguồn lực xã hội để đầu tư trở lại cho các hoạt động ứng phó BĐXH, giúp giảm gánh nặng xã hội, tạo ra các đồng lợi ích về môi trường, sức khỏe, kinh tế và xã hội.
Ngoài ra, các công cụ định giá carbon có một số lợi ích quan trọng sau:
- Tác động đến hành vi của các bên phát thải: Định giá carbon làm cho các hoạt động phát thải trở nên đắt đỏ hơn. Điều này sẽ khuyến khích các bên phát thải tìm kiếm các cách thức để giảm thiểu phát thải.
- Khuyến khích chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch: Định giá carbon sẽ khiến các nguồn năng lượng sạch trở nên cạnh tranh hơn với các nguồn năng lượng truyền thống. Điều này sẽ thúc đẩy sự phát triển của các nguồn năng lượng sạch, góp phần giảm thiểu phát thải KNK.
- Giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu: Định giá carbon sẽ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu bằng cách giảm phát thải KNK.
Xu hướng phát triển các công cụ định giá carbon
Theo bản tín “Chính sách: Tài nguyên – Môi trường – Phát triển bền vững” (Trung tâm Con người và Thiên nhiên, Số 33/2023), tính đến tháng 04/2022, có tổng 68 công cụ định giá carbon đang hoạt động và 3 công cụ đang được lên kế hoạch triển khai. Trong đó, bao gồm 37 thuế carbon và 34 hệ thống giao dịch phát thải.
Nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đang áp dụng các công cụ hỗn hợp, ví như New Zealand hay Liên minh Châu Âu áp dụng cả hai công cụ là thuế carbon và ETS.
Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới, hiện có tới 23% tổng lượng phát thải toàn cầu đang được định giá và kiểm soát bởi các công cụ carbon. Trong đó phân bổ của các công cụ định giá carbon được thể hiện như hình dưới đây:
Kết luận
Định giá carbon là một công cụ quan trọng và cần thiết trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Nó có thể giúp tác động đến hành vi của các bên phát thải, khuyến khích chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.
Để định giá carbon phát huy hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Chính phủ cần xây dựng các chính sách phù hợp để thúc đẩy việc áp dụng định giá carbon. Doanh nghiệp cần chủ động tìm kiếm các giải pháp giảm thiểu phát thải để giảm chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh. Người tiêu dùng cần thay đổi thói quen tiêu dùng để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.
Các quốc gia, doanh nghiệp và tổ chức cần đẩy mạnh việc áp dụng định giá carbon để góp phần giảm thiểu phát thải KNK và bảo vệ môi trường. Đây là một trong những giải pháp quan trọng để ứng phó với thách thức biến đổi khí hậu, góp phần xây dựng một tương lai bền vững cho nhân loại.
Xem thêm
